“Íchni: Memories of the Future”: Από την καταστροφή στη φροντίδα: ένα τριήμερο καλλιτεχνικής συν-δημιουργίας

 

Στην Εύβοια — μια περιοχή που τα τελευταία χρόνια έχει ζήσει διαδοχικά κύματα πυρκαγιών, πλημμυρών και περιβαλλοντικής εγκατάλειψης — το Artit έφερε κοντά ανθρώπους από διαφορετικά σημεία της Ευρώπης για να πειραματιστούν, να αφουγκραστούν και να συνδημιουργήσουν. Το συνέδριο και η καλλιτεχνική έκθεση “Íchni: Memories of the Future” αποτέλεσαν έναν χώρο συνάντησης, όπου η τέχνη έγινε εργαλείο φροντίδας, διαλόγου και επανασύνδεσης με τον τόπο και την κοινότητα.

Από τις 14 έως τις 16 Μαΐου 2025, πολιτιστικοί οργανισμοί, καλλιτέχνες και ακαδημαϊκοί από τη Σουηδία, την Αυστρία, την Πολωνία, την Ελλάδα, τη Σκωτία και την Ολλανδία ενώθηκαν στη Χαλκίδα, με στόχο να συνδιαμορφώσουν νέες αφηγήσεις σε ένα περιβάλλον έντονα σημαδεμένο από τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης.

 

Πώς ξεκινά μια καλλιτεχνική διαμονή σε έναν τόπο που έχει καεί, πλημμυρίσει, ξεχαστεί;

Ξεκινά με μια άφιξη. Με μια βόλτα στα αποκαΐδια ενός χωριού. Με έναν καφέ στην πλατεία, δίπλα σε μια γιαγιά που δείχνει τα σημάδια στον λόφο. Με ερωτήσεις. Και με σιωπή.

Ένα μήνα πριν από την εκδήλωση “Íchni: Memories of the Future”, καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό έζησαν για τέσσερις εβδομάδες στη Βόρεια Εύβοια. Παρατήρησαν, περπάτησαν, μίλησαν με κατοίκους, άκουσαν αφηγήσεις απώλειας αλλά και καθημερινής επιμονής.

Από αυτή την εμπειρία προέκυψαν τα έργα που παρουσιάστηκαν στο τριήμερο της Χαλκίδας: έργα για το τραύμα και την επούλωση, για τη μνήμη και την προσαρμογή, για τη φύση και τη φροντίδα. Το “Íchni” δεν ήταν μόνο μια παρουσίαση — ήταν μια διαδικασία επιστροφής, ακρόασης και δημιουργικής συνομιλίας με έναν πληγωμένο τόπο.

 

Πώς γίνεται η μνήμη εργαλείο ανθεκτικότητας;

Ημέρα Πρώτη: Διεθνές Συνέδριο για την Τέχνη και Περιβαλλοντική Κρίση

 

Η πρώτη ημέρα του “Íchni: Memories of the Future” ξεκίνησε με έναν θερμό χαιρετισμό από τη Δανάη Παπαδημητρίου, διευθύντρια του Artit, και συνεχίστηκε με παρουσιάσεις από τους εταίρους του προγράμματος, οι οποίοι μοιράστηκαν τις δράσεις τους και τα επόμενα βήματα της συνεργασίας τους στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος Turning the Tide. Η μέρα επικεντρώθηκε στο ρόλο της τέχνης ως εργαλείου φροντίδας και επανασύνδεσης σε περιόδους περιβαλλοντικής και κοινωνικής κρίσης. Στο δεύτερο μέρος της ημέρας, με συντονισμό από την Αναΐς Ρούσσου, υπεύθυνη καλλιτεχνικών έργων του ARTIT, τον λόγο πήραν διακεκριμένοι ομιλητές και καλλιτέχνες, διευρύνοντας τη συζήτηση.

•            Η Christina Leigh Geros, πολεοδόμος και διδάσκουσα στο μεταπτυχιακό “Environmental Architecture” του Royal College of Art, μίλησε για την έρευνα που πραγματοποιεί με τους φοιτητές της στη Βόρεια Εύβοια, καθώς και για προηγούμενες παρεμβάσεις σε άλλες περιοχές, εστιάζοντας στον ρόλο της αρχιτεκτονικής στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών τραυμάτων.

•            Ο Πάρης Παπαγεωργίου (Caritas Hellas) παρουσίασε τη μεθοδολογία της οργάνωσης για την πρόληψη μελλοντικών φυσικών καταστροφών και υποστήριξη τοπικών κοινωνιών μετά από αυτές.

•            Ο Θοδωρής Νικολάου, μέσα από το φωτογραφικό του οδοιπορικό στη Βόρεια Εύβοια, μας μετέφερε εικόνες και στιγμές από πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την καταστροφή. Τόνισε τη σημασία της καταγραφής των ανθρώπινων ιστοριών που συχνά παραμένουν σιωπηλές πίσω από τις μεγάλες εικόνες των φυσικών καταστροφών.

Λεζάντα: Στιγμιότυπα από τις ομιλίες. Photo Credits: © WBA Herger/Seidl

 

Ημέρα Δεύτερη: Βιωματική Επαφή με την Εύβοια και τις Κοινότητές της

 

Η δεύτερη μέρα του προγράμματος αφιερώθηκε στη βιωματική επαφή με τον τόπο και τους ανθρώπους του, μέσα από επισκέψεις και ανταλλαγές εμπειριών σε χωριά της Βόρειας Εύβοιας. Η διαδρομή ξεκίνησε από την Αγία Άννα, όπου η ομάδα συνομίλησε με κατοίκους και εκπροσώπους της Caritas Hellas, ακούγοντας τις μαρτυρίες και τις ανάγκες της κοινότητας μετά τις καταστροφές.

Η περιήγηση συνεχίστηκε στην Λίμνη Ευβοίας, όπου η καλλιτέχνιδα Άντζελα Λιώση (συμμετέχουσα σε προηγούμενο κύκλο της καλλιτεχνικής διαμονής στην Εύβοια) παρουσίασε το έργο της “Water Walk” (2024): ένα γλυπτό αφιερωμένο στα χιλιάδες ζώα που χάθηκαν στις πρόσφατες πλημμύρες και πυρκαγιές της περιοχής.

Η μέρα ολοκληρώθηκε με επίσκεψη στο Μουσείο Δάσους Προκοπίου, όπου πραγματοποιήθηκε ξενάγηση από τα μέλη του Συλλόγου Εθελοντικών Δυνάμεων Δασοπροστασίας & Διάσωσης Προκοπίου Ευβοίας. Οι εθελοντές μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους από τη μάχη με τις φωτιές και τις δράσεις προστασίας του δάσους, υπογραμμίζοντας τη σημασία της διαρκούς παρουσίας των τοπικών κοινοτήτων στην υπεράσπιση του φυσικού περιβάλλοντος.

 

 

Λεζάντα: Η Άντζελα Λιώση παρουσιάζει το έργο της. Οι εταίροι συναντούν την κα Σοφία στην Αγία Άννα. Φωτογραφία: © WBA Herger/Seidl

Ημέρα Τρίτη: Η διεθνής καλλιτεχνική έκθεση ως απάντηση στο τραύμα

 

Η έκθεση Íchni: Memories of the Future σε επιμέλεια της Βάλιας Αλμπάνη, παρουσίασε τα έργα επτά καλλιτεχνών που ανταποκρίθηκαν στις βιωμένες και οικολογικές πραγματικότητες της Εύβοιας μέσα από νέα έργα, σε σύνδεση με τον τόπο. Κάθε καλλιτέχνης έζησε για έναν μήνα στην περιοχή, ερχόμενος σε άμεση επαφή με τη γη, τους ανθρώπους και το συναισθηματικό βάρος ενός τόπου βαθιά σημαδεμένου από πυρκαγιές, πλημμύρες και συστηματική εγκατάλειψη.  Ακολουθούν τα έργα που παρουσιάστηκαν:

Zoe Franzén Lakides (Στοκχόλμη, Σουηδία)

Crumbles & Ash, 2025
Μια σωματική περφόρμανς συνοδευόμενη από ηχητικό μονόλογο, που διερευνεί τις συναισθηματικές αντιδράσεις των κατοίκων μπροστά στις μεταμορφώσεις του φυσικού περιβάλλοντος. Μέσα από τη μεταφορά ενός δέντρου που μεταφυτεύεται σε άγνωστο έδαφος, η Zoe εξερευνά τις έννοιες του εκτοπισμού, της αίσθησης του ανήκειν και την πορεία του σώματος μέσα στο πένθος και την αλλαγή.

Λεζάντα: Η Zoe κατά τη διάρκεια της καλλιτεχνικής της παρουσίασης.
Φωτογραφία: © WBA Herger/Seidl

 

Jo Hodges & Robbie Coleman (Moniaive, Σκωτία)

Six Bowls: Ecologies of Resistance, 2025
Μια συμμετοχική εγκατάσταση που προτείνει νέους τρόπους σκέψης. Κάθε “δοχείο” εξερευνά νέους τρόπους σχέσης με το περιβάλλον και την πραγματικότητα στην Εύβοια μετά τις καταστροφές

 

Campfire Tales, 2025

Έξι δέματα καμένου ξύλου από τη Βόρεια Εύβοια λειτουργούν ως συμβολικά σημεία έναρξης διαλόγου. Σε ένα τοπίο πληγωμένο από φωτιές, η πράξη του ανάμματος γίνεται πράξη συλλογικής μνήμης και επανασύνδεσης.

 

Λεζάντες: Αριστερή εικόνα: Το “Six Bowls” . Δεξιά εικόνα: Το “Campfire Tales”
Φωτογραφίες: © WBA Herger/Seidl

Johanna Tinzl (Βιέννη, Αυστρία)
On Agreeing, 2025

Η καλλιτέχνιδα εμπνέεται από το «ΟΧΙ» ως εθνικό σύμβολο αντίστασης, και θέτει ερωτήματα γύρω από τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη και τη συμμετοχή. Πώς μπορούμε να συμφωνήσουμε, ως κοινωνίες σε δράσεις για την κλιματική κρίση που να είναι δίκαιες, διαφανείς και προσβάσιμες για όλους;

Λεζάντα: Στιγμιότυπα από την εγκατάσταση του “On Agreeing” στο Τεταρτοκύκλιο.

 

Ελένη Βρεττάκου (Αθήνα, Ελλάδα)
Un/making ground, 2025

Χρησιμοποιώντας υλικά από τις πληγές του τοπίου — στάχτες, λάσπη, ξύλο και πηλό —  η καλλιτέχνιδα στοχάζεται πάνω στη διάβρωση ως φυσική και συμβολική διαδικασία. Το έργο εξετάζει τη διάβρωση όχι μόνο ως φυσική διαδικασία, αλλά και ως μεθοδολογία: μια διερεύνηση του πώς το περιβαλλοντικό τραύμα, η ανθρώπινη παρέμβαση και η μνήμη της ύλης διασταυρώνονται.

Λεζάντα: Έργα και παρουσίαση της Ελένης Βρεττάκου

Φρόσω Παπαδημητρίου (Σητεία, Ελλάδα – Αγγλία)
The Golden Pine Cone, 2025

Μια σειρά από υδατογραφίες και ψηφιακά πρωτότυπα, εμπνευσμένα από μαρτυρίες κατοίκων της Βόρειας Εύβοιας. Μέσα από τη μορφή ενός συμβολικού «παραμυθιού», το έργο φωτίζει πώς η πολιτική αμέλεια και η συστημική αποτυχία μετατρέπουν φυσικά φαινόμενα σε κοινωνικές καταστροφές — και πώς η αφήγηση μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο κατανόησης, φροντίδας και μνήμης.

Co-existence, 2025
Ένα έργο με λευκά νήματα πάνω σε λευκό καμβά, εμπνευσμένο από μαρτυρίες και συμμετοχική δημιουργία με παιδιά από χωριά της Εύβοιας. Τα σχεδόν αόρατα νήματα λειτουργούν ως μεταφορά για τους δεσμούς που έχουμε ξεχάσει με τη φύση. Μόνο μέσα από τη φροντίδα και τη συλλογική δράση αποκτούν ξανά ορατότητα — όπως συνέβη μέσα από τη χειρονομία των παιδιών που χρωμάτισαν το έργο.

 

 

 

Λεζάντα: Μέρος από τα έργα και την παρουσίαση της Φρόσως Παπαδημητρίου.

 

Omeeros (Χαλκίδα, Ελλάδα)
Asymmetrical Care, 2025

Μια εγκατάσταση που δημιούργησε έναν άμεσο παραλληλισμό ανάμεσα στην «συναισθηματική πλημμύρα» που προκαλεί η υπερβολική φροντίδα και τις  πλημμύρες που βίωσε η Εύβοια. Το έργο έθεσε ερωτήματα για το πώς ακόμη και θετικά στοιχεία της ζωής μας, όπως η αγάπη ή το νερό, μπορούν να γίνουν καταστροφικά όταν δεν υπάρχει ισορροπία — καλώντας μας να στοχαστούμε πάνω στα όρια, τη σύνδεση και την οικολογία της φροντίδας.

Λεζάντα: Κοντινό πλάνο από το έργο  Omeeros'

Γιάννης Κουλουρίδης (Χαλκίδα, Ελλάδα)
Untitled, 2021–2022

Μια σειρά ελαιογραφιών που αποτυπώνουν τις ψυχολογικές και περιβαλλοντικές συνέπειες των φυσικών καταστροφών. Τα έργα εξερευνούν τη θεματική της εκκένωσης, της ενεργειακής πολιτικής και της ανθρώπινης επιβίωσης — μεταμορφώνοντας αφηρημένα τοπία σε οπτικές μεταφορές για την απώλεια, την εξουσία και την προσαρμογή.

Λεζάντα: Tα έργα του Γιάννη Κουλουρίδη

Το κοινό είχε επίσης την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με έναν αφηγηματικό-βιωματικό χάρτη κατασκευασμένο από τους Dear Hunter (Marlies Vermeulen και Remy Kroese) ως αποτέλεσμα έξι εβδομάδων εντατικής επιτόπιας έρευνας σε ολόκληρη την Εύβοια.

Λεζάντα: Ο βιωματικός χάρτης που αποτυπώνει τις πολυεπίπεδες πραγματικότητες της Εύβοιας. Όλοι οι χάρτες που δημιουργούν οι Dear Hunter στα πλαίσια του προγράμματος Turning the Tide θα δημοσιευθούν σε Άτλαντα το 2026. Πνευματικά δικαιώματα: Dear Hunter.

 

Λεζάντα: Η Marlies Vermeulen (συνιδρύτρια των Dear Hunter) παρουσιάζει τον χάρτη της Εύβοιας. Φωτογραφία: © WBA Herger/Seidl

Το íchni στην Εύβοια είναι μόνο η αρχή

Τα Íchni ήταν ένας ζωντανός τόπος συνάντησης, ανταλλαγής και δημιουργίας. Μέσα από επισκέψεις, ομιλίες, εργαστήρια και παρουσιάσεις, εξερευνήσαμε πώς η τέχνη μπορεί να στηρίξει τη συλλογική μνήμη, να ενισχύσει την ανθεκτικότητα και να ανοίξει χώρο για ουσιαστικό διάλογο.

Τα συνέδριο υλοποιήθηκε από το Αrtit στο πλαίσιο του προγράμματος Turning the Tide, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Creative Europe. Το πρόγραμμα υλοποιείται από μια διεθνή σύμπραξη οργανισμών:
Artit (Ελλάδα), Intercult (Σουηδία), Wiener Bildungsakademie (Αυστρία), Fablevision (Σκωτία), Instytut Kultury Miejskiej (Πολωνία), Dear Hunter (Ολλανδία).

Δείτε στιγμιότυπα από τη δημιουργική διαδικασία και τα τελικά έργα των καλλιτεχνών εδώ:
🔗 https://www.instagram.com/p/DJ91U-2ICKq/